Koyunculukta başarılı olmak, her türlü yeniliğe açık olmaya bağlıdır. Önerilen her yenilik, üreticilere benimsetilmelidir. Bunun yanında para da getirmesi gerekir ki, bugüne kadar yapılan koyunculuk şekli değişebilsin. Amaç; kırsal alan koyunculuğunda kuzu büyütme yöntemlerinin, koyun yetiştiricilerine tanıtılmasıdır. Bunun yanında, kalıntı sütle kuzu büyütmenin tanınması ve yayılmasıdır. Kuzu Büyütme Yöntemleri Kuzu büyütme yöntemlerini iyi tanıyıp, bu yöntemlerden birinin seçilerek işletmede uygulanması ile üretim kayıplarının önlenmesi sağlanabilir. Kuzu büyütme yöntemleri şunlardır:
1. Doğal büyütme,
2. Eksik emiştirme veya erken sütten kesme, 3. Yapay büyütme,
4. Kalıntı (artık) süt ile büyütme. A. Doğal Büyütme Kuzuların doğumdan itibaren ana sütünü, sütten kesime kadar emmeleri, bunun yanında da kuru ot, yeşil yem ve kesif yemle büyütülmesidir. Doğal büyütmede iki yol söz konusudur.
1. Kuzular da anaları ile sütten kesime kadar meraya çıkar.
2. Kuzular sütten kesime kadar ağılda barındırılır. Merada kuzu büyütmede, sütten kesim yaşı kuzuların beslenme durumu ile yakından ilgilidir. Meranın yeterlilik durumu ile ek yem verilip verilmeyişi, süt emiştirme dönemini uzatabilir veya kısaltabilir. Kırsal alan koyunculuğunda genellikle, doğal kuzu büyütme yönetimi uygulanır. Kuzular sütten kesime kadar, ağılda barındırılır. Emilen süt yanında, kuzulara birazda, kesif yem verilir. Kuru ot üretimi sınırlı sayıda bazı köylerde yapılabilmektedir. Çoğu köyde hayvan beslenmesinde kuru ot kullanılmadığından, kuzu büyütmede de kullanılmamaktadır. İşkembenin gelişmesi için, emiştirme döneminde kuzulara kaliteli ot verilmesi gerekir. Bu konuda önerimiz; işletmedeki kuzu ve buzağılara yetecek kadar fiğ ekimi alanının ayrılması, ekilen fiğin de kuru ot için biçilmesidir. B. Erken Sütten Kesme: Erken sütten kesmede, kuzular, 28-42 günden fazla emiştirilmezler. Erken sütten kesmede, iki farklı amaç söz konusudur.
Bunlar;
1. Kuzuları ayrılan anaların, hemen çiftleştirilmesi ile koyun başına kuzu verimini artırmak.
2. Kuzuların erken sütten kesilmesi ile süt üretimine kısa sürede geçmek. Erken sütten kesmede kuzuların, en az 12-13 kg. canlı ağırlığa ulaşmış olmaları gerekir. Sütten kesilen kuzuların, iyi kalite kuru çayır otu ve kesif yemle beslenmeleri, bu yöntemin başarısını yükseltir. C. Yapay Büyütme: Yapay büyütme yönteminin kırsal alanda uygulama şansı henüz yoktur. Yapay büyütmenin amaçları:
1. Anası ölen ve ana sütü az olan kuzuların büyütülmesi.
2. Anaların sütünden yararlanılması.
3. Anaç sürüde işlerin azatılması ve
4. Bir iş verimine düşen kuzu büyütmenin arttırılmasıdır. Yatay Büyütme Dönemleri: 1. Sıvı yemle beslenme dönemi,
2. Sıvı+kesif yem beslenme dönemi,
3. Kesif yemle beslenme dönemi, olarak belirlenmiştir. Sıvı yemle beslenmede; süt ikame yeminin özellikleri, ana sütüne yakın olmalıdır. Yoksa, gelişmede başarı sağlanamaz. Ayrıca, süt ikame yemi ile hazırlama işçiliği, koyun sütünden daha ucuza mal edilmelidirki ekonomik olsun. Bu dönemde kullanılan ikame yemler şunlardır;
1. Yapay süt.
2. İnek sütü.
3. İnek sütü+koyun sütü karışımı.
Sıvı ve kesif yemle besleme dönemi, kesif yeme geçiş dönemidir. Kuzular doğduktan hemen sonra, ot ve kesif yemle oynamaya başlarlar. 3.haftadan itibaren da kesif yemi tüketmeye alışmış olurlar. Kuzular kesif yemi tüketmeye başladıklarında; içilen sıvı yem miktarı, tüketilen kesif yem miktarını sınırlar. Bu nedenle, sıvı yem miktarı sınırlandırılırsa, kesif yem tüketimi artar. Kesif yeme geçmeden, sıvı yem kademeli olarak azaltılır. Burada dikkat edilecek en önemli nokta, kuzunun gelişmesi için gereken tüm besin maddesi ihtiyaçları, kesif yemden karşılanıncaya kadar sıvı yeme devam edilmesidir. D. Kalıntı Sütle Büyütme: Koyun sütünün çok değerli olduğu bölgelerde ve koyun sütünden vazgeçilmeyen işletmelerde, kalıntı sütle büyütme yöntemi başarı ile uygulanabilir. Sağıma geç başlanması, binlerce ton üretim kaybına neden olmaktadır. Bu da, ulusal ekonomimiz için küçümsenmeyecek bir kayıptır. Kırsal kalkınmada öncelikli dağ köylerinde, kalıntı sütle kuzu büyütme yöntemi ile üretilecek fazla süt, yoğurt ve peynir yapılarak değerlendirildiğinde, üreticiye ek bir gelir imkânı sağlayabilecektir. Yönetimin uygulanmasını şöyle açıklayabiliriz: Doğumdan bir hafta sonra başlamak şartıyla, koyunlar günde bir öğün olmak üzere emiştirmeden önce sağılırlar. Sağımdan sonra kuzuların, analarının yanında 20 dakika kalmaları yeterlidir. Günde iki öğün emiştirme gerçekleştiriyorsa, sağımın sadece bir öğünde yapılması önerilir. Doğumdan 1-1.5 ay sonra kuzular kesif yeme alışınca, emiştirme öncesi sağım ikiye çıkarılabilir. Bu uygulamaya, kuzular sütten kesilinceye kadar devam edilir. Kuzuların sütten kesimi, doğal büyütmede olduğu gibi 3-3.5 aylık iken yapılır. Bu dönemi izleyen aylarda, koyunların sabah ve akşam sağımına, koyunlar kuruya çıkana kadar devam edilir. Bu yöntemin uygulanması ile; doğumu izleyen haftalardan itibaren süt üretimi gerçekleştirilebileceği gibi, memeler sürekli temiz tutularak hem mastitise yakalanma riski azaltılır, hem de kuzular temiz ve sağlıklı meme başlarından süt içtikleri için, mikrobik bulaşmada önlenebilir. Bunun sonucunda, kuzu ölümlerinde bir azalma gözlenmiştir. Koyun yetiştiricisinin elinde süt üretimini arttırma imkânları vardır. Ancak, koyun yetiştiricilerimizin bu konuda bilgilendirilmeleri, sürekli bir eğitimle mümkündür. Süt üretiminin arttırılmasında, kuzu büyütme yöntemlerinin yakından tanınmasının önemi büyüktür.
