GİRİŞ
Şeftali botanik adına bakılarak ana vatanının İran ve Kafkasya olduğu ileri sürülmekteydi. Fakat daha sonra yapılan çalışmalar şeftalinin ana vatanının Doğu Asya ve Çin olduğunu ortaya koymuştur. Şeftali Çinden buhara ve Keşmir yoluyla İrana gelmiş, Yunanlılar ve Romalılar MÖ 1000 yıllarında bu meyveyi tanımışlardır. Bugün Avrupa'nın İngiltere ve Kuzey memleketleri hariç her tarafında yetiştirilmektedir. Amerika'ya 16. Yüzyılda İspanyol gemiciler tarafından götürülmüştür. Amerika'nın hem güneyinde hem de kuzeyinde yetiştirilmektedir. Afrika'da son yıllarda şeftali yetiştiriciliği genişlemiş Avustralya ve Yeni Zellanda'da da en fazla yetiştirilen meyve türü olmuştur.
Ülkemizde birkaç ilimiz hariç diğer illerimizde şeftali yetiştiriciliği yapılmaktadır. Şeftali yetiştiriciliğinin yapıldığı bölgeler içerisinde üretimin % 49' u ve ağaç sayısının % 41 ' ile Marmara Bölgesi başta gelmektedir.
ŞEFTALİNİN EKOLOJİK İSTEKLERİ
İklim İstekleri
Şeftali değişik iklim şartlarına uyabilen meyve türlerinden biridir. Ekvatorun güney ve kuzeyinde 25-45 enlem dereceleri arasında yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Şeftali yetiştiriciliğini sınırlayan faktörlerin başında düşük kış sıcaklıkları, çeşidin soğuklama ihtiyacı ve ilkbahar geç donları ile düşük yaz sıcaklıkları gelmektedir. Kış sıcaklığının - 18oC ile -20 oC'ye düştüğü yerlerde gözler ve sürgünler donar, - 25 oC'de ise ağaçlar donabilir.
Şeftali çeşitlerinin kış soğuklama istekleri 250 ile 1250 saat arasında değişmektedir. Çeşitler kış soğuklama ihtiyacını tamamlayamadığında ağaçlar çiçek tomurcuklarını ve çiçeklerini silker, ilkbaharda çiçeklenme gecikir ve düzensiz olur.
Şeftali erken çiçek açan meyve türlerinden biridir. Çiçekler açıldıktan sonra meydana gelen ilkbahar geç donlarından çok zarar görürler. Yaz sıcaklığının düşük olduğu yerlerde meyvelerin olgunlaşması gecikir ve meyve kalitesi düşer. Ülkemizde şeftali yetiştiriciliğinin yapıldığı bölgelerde yaz sıcaklığı yönünden bir problem yoktur.
Toprak İsteği
Şefftali için toprak isteği sözkonusu olunca üzerine aşılı anacın isteği göz önüne alınmalıdır. Şeftali şeftali anacı üzerinde süzek, kumlu, killi, tınlı, milli, çakıllı ve çabuk ısınan alüviyal toprakları sever. Toprak pH'sı 6-7 arasında olması gerekir. Kumlu topraklarda yeterli sulama ve iyi gübreleme ile şeftali yetiştirilebilir. Ağır, nemli ve soğuk olan killi topraklarda yetişen ağaçların sürgünleri iyi pişkinleşemediğinden kış soğuklarından zarar görerek ağaçlarda zamklanma başlar.
ŞEFTALİ ANAÇLARI
Şeftali Anaçları
Şeftali anaçları kültür çeşitleri ile iyi uyuşur. Kaliteli ve bol ürün verirler. Önceleri ABD' de açılımlarının az ve yeknesak çöğür vermeleri bakımından Lowel ve Elberte çeşitlerinin tohumu kullanılmıştır. Bu çeşitler nematoda dayanıklı olmadığından daha sonraları yapılan çalışmalar sonucu nematoda dayanıklı Nemaguard anacı bulunmuş ve bu anaç kullanılmaya başlanılmıştır.
Erik Anaçları
Ağır ve taban suyu seviyesi yüksek bölgelerde şeftaliye anaç olarak kullanılırlar. St. Julien A, Myrobolan ve Brompton klonal erik anaçları kireçli topraklara da nispeten uyum sağlamalarına rağmen çeşitlerle uyuşma problemlerine rastlanmaktadır. St. Julien GF 655-2 ve Damas 1969 erik klon anaçları şeftalilere anaç olarak kullanılmakta ve kirece de kısmen mukavemet göstermektedirler.
Badem Anaçları
Kireçli topraklarda şeftaliye anaç olarak kullanılırlar. Ağaçlar küçük ve kısa ömürlü olurlar. Anaç kalem uyuşması genellikle iyi değildir. GF 577 ve GF 677 klon anaçları kireçliliği % 12'nin üzerindeki topraklarda iyi netice vermişlerdir
Kayısı Anaçları
Kurak bölgelere ve nematoda dayanıklı olması sebebiyle şeftaliye anaç olarak kullanılır. Fransa'da Abricotier A 843 tohum anacı olarak kullanılmaktadır.
DÖLLENME FİZYOLOJİSİ
Şeftali türünün autogam ve diploid bünyeye sahip olması nedeniyle (J. H. Hale gibi çiçek tozu morfolojik kısırlığı bulunan çeşitler hariç) kendine verimlidir.
ŞEFTALİLERDE BUDAMA
Şeftali ağaçları diğer meyve ağaçlarına göre daha fazla budama ister. Bunun nedeni meyvelerin bir yaşlı dallarda oluşmasıdır. Her yıl ürün alınabilmesi için yıllık sürgünlerin her yıl yeterli miktarda olması gerekir. İyi bir budama ve gübreleme ile ağaçların verimliliği ve uzun ömürlü olması sağlanır. Genellikle şeftalilerde şekil budaması olarak goble şekli uygulanmaktadır.
MEYVE SEYRELTMESİ
Şeftali ağaçlarında iki tip seyrelme metodu uygulanır.
a. Kimyasal seyreltme: 150 ppm'lik GA Temmuz, Ağustos aylarında uygulanır.
b. Elle Seyreltme : En iyi uygulanan metottur. Meyve çekirdeği sertleşmeden yapılmalıdır. Seyreltme 15-20 cm'de bir meyve ve her neyveye 40-60 yaprak düşecek şekilde yapılmalıdır.
ŞEFTALİ HASTALIKLARI
|
HASTALIK ADI |
TANIMI VE İLAÇLAMA ZAMANI |
KULLANILACAK İLAÇLAR |
DOZU 100 LT. SUYA |
|
Şeftali Yaprak Kıvırcıklığı |
Yaprakların rengi bozulur. Yaprak sarı ve beyazımtırak olur, kurur ve dökülür. Tomurcuklar kabarmaya başladığı zaman yapılır. Bir ilaçlama yeterlidir. |
Bordo Bulamacı (Kireç + Göztaşı) Koruma Bakır WP Hektaş Bakır Cupravit Ob-21 Delan 70 WG
|
%2 lik
800 gr. 800 gr. 800 gr. 100 gr. |
|
Şeftalide Monilya |
Hastalığa yakalanmış çiçekler kahverengileşir küf tabakası ile kapanır. Sapların üzerine kıvrılıp sürgüne yapışır. Yapışma çıkan zamkla olur. 1.İlaçlama % 5-I0 Çiçeklenme döneminde 2.İlaçlama % 90-100 Çiçeklenme döneminde yapılır |
Benlate fungicide Benor Bavistin Derosal 50 WP Kemdazin % 50 WP
|
600 gr. 60 gr. 75 gr. 75 gr. 75 gr. |
|
Şeftalide Külleme |
Genç sürgünlerin uçlarındaki yapraklarda hafifçe kabarcık oluşur. Sürgünlerin uçları kütleşir. Meyveler üzerinde beyaz lekeler oluşur. Eğer hastalık bir yıl önce görülmüş ise budamadan sonra yapılacak kontrolde hastalıklı sürgün oranı % 3 ise ilk enfeksiyonların başlamadığı dönemde 1. İlaçlama yapılır. Hastalık görüldü ise sürgünler 20 cm. uzunluğa gelince ilaçlama yapılır. |
Benlate fungicide Ozyimil 50 WP Benor Beylaton EC 250 Thiovit
|
60gr. 60 gr. 60 gr. 50 ml. 400 gr. |
|
Şeftalide Yaprak Delen |
Yaprakta ilk lekeler 1 mm. çapında yuvarlak kırmızımtırak sarı renktedir. Giderek koyulaşıp kahverengileşen lekeler saçma ile delinmiş gibi bir görünüm alır. 1. ilaçlama sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra . 2 . ilaçlama ilkbaharda çiçek tomurcuklanmadan önce |
Ziraflo WG Captan H Dithane M 22 Pomorsol forte WP 80 Polyram M
|
300 gr. 300 gr. 300 gr. 800 gr. 300 gr. |
KÜLTÜREL ÖNLEMLER :
1-Şeftali yaprak kıvırcıklığı : Hastalıklı dal ve sürgünler budanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
2-Monilya Hastalığı : Sonbaharda yaprak dökümü başladığında kurumuş dallar sağlam kısımlardan 2-3cm. olmak üzere kesilmelidir. Mumyalaşarak ağaç üzerinde kalmış meyveler ve kesilen bu dallar bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
3- Şeftali Külleme Hastalığı : Budama esnasında hastalıklı sürgünler hasta kısmın en az 20 cm. aşağısından kesilerek yakılır.
4-Şeftali Yaprak delen : Hastalıklı dal ve sürgünler budanarak bahçeden uzaklaştırılır.
ŞEFTALİ ZARARLILARI
|
ZARARLI ADI |
TANIMI VE İLAÇLAMA ZAMANI |
KULLANILACAK İLAÇLAR |
DOZU 100 LT. SUYA |
|
Şeftali Yaprak Biti |
Yumurtalarını tomurcukların dibine veya yakınına bırakır. Bitkinin öz suyunu emerek zarar verir. Bir yıl önce yüksek oranda yaprak biti olmuş ise kış mücadelesi yapılır. Yaz mücadelesi ise zararlı görüldüğü zaman. |
Metasystox R EC 25 Komityon 50 EC Fosforin M Malathion 60 EM Ekatox M-35
|
100 ml. 100 ml. 100 ml. 125 ml. 100 ml. |
|
Şeftali Filiz Güvesi |
Koyu gri-boz renkli olup , üst kanatlar düzgün olmayan açık ve koyu kurşuni çizgi ve lekelerle süslüdür. Meyvelerde ilk zarar belirtileri görülür görülmez ve kelebekler görülünce de yapılır. |
Malahhion 20 EC Cothiot ‘ H 23 EM Zolone PM Folimat SL 50 Dipterex SP 80
|
300 gr. 200 ml. 200 gr. 200 ml. 130 gr. |
|
Şeftalide Doğu Meyve Güvesi |
Kelebeğin ön kanatları kahverengimsi siyah-arka kanatları gri pullarla kaplıdır bacakları gümüşsü pullarla kaplıdır. Sürgünde gelişmesini tamamlayan birinci döl larvaların terk ettiği sürgünler görüldükten 15 gün sonra başlanmalıdır.
|
Hekthion 20 EM Gusathion M EC 20 Bazinon 20 EM Korthion M Folimat SL 50
|
300 ml. 200 ml. 200 ml. 200 ml.
|
|
Şeftalide Erik Koşnili |
Ergin dişi küre şeklinde bombelidir. Renk koyu kahverengi veya parlak koyu esmerdir. Zararlının çok yoğun olduğu bahçelerde ağaçlar uykuda iken kışlık yağlarla mücadele yapılır. İlk larva çıkışlarını takiben yazlık ilaçlarla yapılmalıdır. |
Malathion 20 EM Hekthion 20 EM Malaton 20 EM Malaxon 20 EC Hekthion WP 25
|
300 ml. 300 ml. 300 ml. 300 ml. 300 gr. |
KÜLTÜREL ÖNLEMLER :
1- Şeftali Yaprak Biti : Bahçe içerisindeki yabancı bitkiler imha edilmelidir. Toprak işlemeye özen gösterilmelidir. Budama esnasında yaprak bitlerine ait yumurtalar görüldüğünde budama populasyon düşürülmelidir.
2- Şeftali Filiz Güvesi : Budama artıkları derhal yok edilmeli kurtlanarak yere dökülen meyveler toplanıp uzaklaştırılmalıdır.
3- Şeftali Doğu Meyve Güvesi: Zarara uğrayan sürgünlerin haftada bir kesilmesi meyve depolarının bahçeden uzak tutulması.
4- Şeftalide Erik Koşnili : Kış sonu veya ilkbahar başında yoğun bulaşık dallar kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
