Süt inekçiliğinde karı yakalamak için alışageldiğimiz,dedemizin yaptığı yetiştiricilik uygulamalarından vazgeçip bilinçli bir yetiştiricilik yapmamız hem kendi ekonomimiz, hem de ülke ekonomisi açısından şarttır.Bilinçli bir yetiştiricilik yapmayanlar giderek artan maliyetler altında ezilmeye ve bu işi bırakmaya mahkumdur.
İneğin süt üretmekteki başlıca mantığı yavrusunun ihtiyacı olan besini sağlamaktır. İneğin sağım sezonu yavrusunu doğurduktan sonra başlar ve ta ki bir sonraki yavrusunun doğumuna 2 ay kalana kadar devam eder.
İnek ilk 100 gün bütün yıl boyunca ürettiği toplam sütün %45’ini üretir.Doğumdan sonra 50-70 içerisinde süt verimi en yüksek düzeye ulaşır.Bu dönemde süt verimi en yüksek düzeye ulaşmasına rağmen ineğin yem tüketim kabiliyeti yeterince yükselmez.Yani yem tüketme kabiliyeti ürettiği sütü karşılayamamaktadır.İnek bu dönemde yüksek süt üretimine karşılık,ürettiği süte yetecek miktarda yem tüketemediğinden açığa çıkan enerji ihtiyacını karşılamak için vücut yağı rezervlerini parçalayarak kullanma yoluna gider.Özellikle buzağılamadan sonraki birkaç haftalık dönemde inek bu amaç için 20-50 kg arasında vücut yağı kullanır. Yüksek verimli ineklerde doğumdan sonraki 2-3 aylık dönemde 60 kg civarında canlı ağırlık kaybı normal karşılanır.
Eğer inek zayıf vücut kondisyonu ile sağım sezonuna girer ise vücut yağ rezervleri süt verimindeki yükselişi karşılayamayacağından hayvanın hastalanmasına ve süt veriminde düşüşe neden olacaktır.
İneğin bu dönemde yükselen süt verimini karşılamak amacıyla kesif yem oranının arttırılması ise sindirim sistemini alt üst edecek,hayvanın hastalanmasına ve süt veriminin düşmesine neden olacaktır.
İneğin süt verimi için vücut dokularını harcaması yem tüketim kabiliyetinin artması dolayısıyla gerekli enerjinin sağlanması ile sona erecektir.
Süt sığırlarında beslenme dönemlerine geçmeden önce yemler hakkında bilgi verelim.Birim hacimde çok miktarda sindirilebilir besin maddesi içeren arpa,mısır,buğday,fabrika yemleri gibi yemlere kesif yemler;birim hacimde az miktarda sindirilebilir besin maddesi içeren saman,kuru ot,silaj gibi yemlere kaba yemler denir.
Yonca,fiğ,korunga gibi baklagil kuru otları ile Mısır Silajı kaliteli kaba yemler;düşük kaliteli kuru ot,saman ise zayıf (kalitesiz) kaba yemlerdir.
Şimdi süt sığırlarında beslenme dönemlerine geçelim:
İnekler doğuma 2 ay kala sağımdan kesilmesine kuruya çıkarma denir.Kuru dönem beslemesinde dikkat edilmesi gereken ana faktör hayvanın doğumdan sonraki sağım sezonuna iyi bir vücut kondisyonu ile girmesine karşın yağlandırılmamasıdır.
İnekleri kuruya çıkarmanın birçok faydası bulunmaktadır.Bütün bir sağım sezonu boyunca yoğun bir şekilde çalışan işkembe kuru dönemde dinlenir ve yenilenir. Özellikle sağım sezonu süt verimini karşılamak amacıyla verilen kesif yem işkembede asit ortamının artmasına ve işkembe duvarlarının yıpranmasına yol açar. Yıpranan duvarlardan yeterince besin emilimi yapılamaz ve beslenmede yetersizlikler ortaya çıkmaya başlar.Kuru dönemde az miktarda kesif yem ve bol miktarda kuru ot verilerek işkembenin dinlenmesi ve yenilenmesi sağlanır.
Süt üretimi meme dokularında kanın dolaşımı sonucunda oluşmaktadır.30 kg süt üretimi için yaklaşık 10 ton kan meme dokularında devir daim eder.Meme dokularında, bu yoğun çalışma sonucunda kuru dönemde dinlenme ve yenilenme sağlanır.
Ana karnındaki yavru gelişiminin %70’ini son 2-3 aylık dönemde sağlamaktadır.Bu dönemde sütten kesilen hayvan yemden elde ettiği besin maddelerini yavrusunun gelişimine ve vücut kondisyonuna harcamaktadır.
Bu dönemde elde edilecek vücut kondisyonu çok önemlidir.Doğumdan sonra hızla artan süt üretimini karşın yeteri kadar yem tüketim kabiliyeti artmadığından hayvan süt üretimi için vücut dokularından harcar. Kuru dönemde ineğin yağlandırılmadan iyi bir kondisyon ile bir sonraki sağım dönemine girmesi ,sağım sezonunun ilk döneminde süt üretimi için vücut dokularını harcayacak olan hayvan açısından önemlidir.
Sağmal bir inek doğuma yaklaşık 2 ay kala sağımdan kesilerek kuruya çıkarılırlar. Kuruya çıkarma dönemine sütün azalan hayvanlarda kuruya çıkarma kolaydır.Kesif yem kesilir,su 1/3 oranında azaltılır ve sağım birden bırakılarak kuruya çıkarılır.
Bir de kuruya çıkarma dönemi yaklaşmasına rağmen süt verimi azalmayan hayvanlar vardır.Bunlarda da kesif yem kesilir,su azaltılır fakat sağım sayısı günden güne aşamalı olarak azaltılır.Bu gibi hayvanlarda yemlerin kısıtlanmasına ve sağım sayılarının düşürülmesine 1-2 hafta önceden başlanır.
Kuru dönemin ilk bir ayında serbest olarak iyi kalitede kuru ot ve 2-3 kg kesif yem verilmelidir.
Gebeliğin son bir ayında kesif yem miktarı yavaş yavaş arttırılmalıdır.Doğuma 1 7-10 gün kala süt yemi aşamalı olarak verilmeye başlanmalı günlük 500 g’ı geçmemeli ve toplam kesif yem miktarı vücut ağırlığının %1,5’ini geçmemelidir. Kalsiyum eksikliğini gidermek için yonca ve yem katkı maddeleri muhakkak kullanılmalıdır.
Kuru dönemde yavrunun ana karnında gelişmesi ile işkembenin hacmi daralmış ve hayvanın yem alma kapasitesi azalmıştır.Bu kısıtlı hacimde kaliteli kaba yemler kullanarak beslenme açığı çıkmasına engel olunmalıdır.Saman gibi ince kıyılmış yemlerin yedirilmesi işkembede asitliğin artmasına ve yemlerden iyi yararlanılmamasına neden olur.Silaj,taze biçilmiş yeşil yemler gibi fazla sulu yemler işkembenin kapasitesini azaltıp beslenme eksikliğine neden olacaklarından yedirilmemelidirler.
Küflenmiş,kızışmış,bozulmuş yemler yavru atmaya neden olabilir.
Kurudaki ineklerin aşır besleme sonucu yağlandırılmaları kesinlikle önlenmeli,önlerinde devamlı su bulundurulmalıdır.
Sağım döneminde yapılacak olan besleme 3’e ayrılır.
1-Doğumdan itibaren ilk 70 gün:Hayvan doğumdan itibaren süt verimi hızla yükselerek 4-10 hafta içerisinde en yüksek düzeye ulaşır.Bütün sağım sezonu boyunca elde edilen sütün ben büyük kısmı bu dönemde elde edilir.Artan süt verimine rağmen hayvanın yem tüketimi yeterince artmamıştır.Bu dönemde gerekli tedbirler alınmazsa süt verimini düşmesine ve sağlık problemlerine yol açar.
Bu dönemde mutlaka kaliteli kaba yemler kullanılmalı,ı toplam yemin en az %40’ı kaba yemlerden oluşmalı,kaba yemin en az yarısı 5 cm’den uzun doğranmış olmalıdır.
Yem tüketimini arttırmak için kesif yem mümkün olduğunca fazla öğüne bölünmelidir.Süt verimleri takip edilerek kesif yem miktarı yavaş yavaş arttırılmalı, günlük artış 500-750 g ‘ı geçmemelidir.
Genel olarak 2-2,5 kg süt için 1 kg kesif yem kullanımı varsayılmıştır.Verilen kaliteli kaba yemin ise yaşama payı ile birlikte 8-10 lt sütü karşıladığı varsayılmaktadır.
Yüksek süt veriminden dolayı açığa çıkan enerji açığını karşılamak için yeme hayvan başına 500 g doymuş yağ ilave edilmelidir.
Hayvanların önünde mutlaka daim her zaman içebilecekleri su bulundurulmalıdır.
Yedirilen kesif yem %18-19 ham protein içermeli ve by pass protein düzeyi yüksek olmalıdır.
2-Doğumdan İtibaren 70-140 gün: Süt verimindeki artış duraklamış ve yavaş yavaş azalmaya başlamış,buna karşılık yem tüketim kabiliyeti artmış ve elde edilecek sütü karşılayabilecek düzeye gelmiştir.
Süt verimi takip edilerek verilecek yem miktarı ayarlanmalı,iyi bir yemleme ile süt verimindeki azalış mümkün olduğunca yavaşlatılmalıdır.
3-Doğumdan İtibaren 140. günden Kuru Döneme Kadar: Bu dönemde süt verimi hızla azalmakta,yem tüketimi belirli bir düzeyin üzerine çıkmıştır.Süt verimi takip edilerek yem miktarları azaltılmalı ve hayvanın aşırı besleme sonucu yağlandırılması engellenmelidir.
ÖZET: Kuru dönem beslemenin sağım sezonu süt verimi ve doğacak olan buzağı üzerine etkileri çoktur.Kuru dönemde iyi bir bakım ve besleme ile inek sağım sezonuna yağlandırılmamış iyi bir kondisyonla girmelidir.Doğuma bir hafta kala süt yemine azar azar başlanarak süt yemine alıştırma başlanmalıdır.
Doğumdan sonra süt verimi hızlı bir atışa girer.Yem Tüketim kabiliyeti azdır.Amaç az yem tüketimde yüksek besin ihtiyacını mümkün olduğunca karşılamaktır.
Doğumdan sonra 70 günden 140. güne kadarki dönemde süt verimi pike ulaşmış azalmaya başlamış yem tüketimi yeterli seviyeye gelmiştir.Amaç iyi bir besleme ile süt verimindeki düşüşü mümkün olduğunca azaltmaktır.
140. günden kuru döneme kadar ki zamanda süt verimi azalmış yem tüketimi iyice yükselmiştir.Amaç süt verimine göre yemi azaltmak ve aşırı besleme ile hayvanı yağlandırmamaktır.
Bol kazançlı,bilinçli bir yetiştiricilik dileğiyle........
| |||||||
|
